Η ανάλωση κεφαλαίου από εισοδήματα προηγουμένων ετών. Πως μπορεί να προκαλέσει ελέγχους και τι γίνεται με τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου.
Η ανάλωση κεφαλαίου που προκύπτει από εισοδήματα προηγούμενων ετών είναι ένα ζήτημα αρκετά σημαντικό και πολύπλοκο. Όπως γνωρίζουμε πολλές φορές οι φορολογούμενοι, φυσικά πρόσωπα, είτε επιτηδευματίες είτε όχι μπορεί να φορολογηθούν με τεκμήρια κατά την υποβολή της φορολογικής τους δήλωσης. Μπορεί για παράδειγμα ένας φορολογούμενος την χρονιά για την οποία υποβάλει δήλωση να έχει χαμηλά εισοδήματα που δεν μπορούν να καλύψουν τις τεκμαρτές δαπάνες του όπως το τεκμήριο κατοικίας ή τις πραγματικές δαπάνες του όπως τα δίδακτρα του ιδιωτικού σχολείου του παιδιού του. Για τον λόγο αυτό χρησιμοποιεί εισοδήματα προηγούμενων ετών η λεγόμενη ανάλωση κεφαλαίου.
Αυτή η εξέλιξη μπορεί να οδηγήσει κάποιες φορές σε φορολογικό έλεγχο κάτι που μπορεί να σημαίνει και εφαρμογή των έμμεσων τεχνικών ελέγχου, που θα εξηγήσουμε παρακάτω.
Να πούμε και περιπτώσεις που μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο:
1. Επιχειρηματίας που την τρέχουσα χρονιά δεν πήγε καλά η επιχείρηση του και είτε έβγαλε ελάχιστα κέρδη, είτε είχε ζημιά. Πρέπει στην ετήσια δήλωση του για να καλύψει τεκμαρτές ή πραγματικές δαπάνες να κάνει χρήση ανάλωσης κεφαλαίου προηγούμενων ετών.
2. Συνταξιούχος που έχει πολύ χαμηλά εισοδήματα από την σύνταξη του προχωρά σε αγορά ακινήτου, αυτοκινήτου, σκάφους, μετοχών ή άλλων περιουσιακών στοιχείων, κάνει χρήση ανάλωσης κεφαλαίου προηγούμενων ετών.
Και στις δύο αυτές περιπτώσεις δεν υπάρχει άλλη λύση, καθώς είναι πραγματικότητα η χρήση εισοδημάτων προηγούμενων ετών. Εδώ πρέπει να πούμε πως παίζει σημαντικό ρόλο αν υπάρχουν καταθέσεις στο τραπεζικό σύστημα, καθώς αν υπάρχουν μόνο μετρητά τα πράγματα είναι ακόμη πιο πολύπλοκα ώστε να αποδειχθεί η νόμιμη προέλευση τους, καθώς ο έλεγχος θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να τα αποδεχθεί.
Εδώ λοιπόν να τονίσουμε πως όταν γίνεται χρήση ανάλωσης κεφαλαίου, ειδικά όταν έχουμε μεγάλα ποσά για αγορά περιουσιακών στοιχείων, υψηλά τεκμήρια διαβίωσης λόγω σπιτιών, αυτοκινήτων κλπ, υπάρχει κίνδυνος ελέγχου με το ρίσκο εφαρμογής έμμεσων τεχνικών ελέγχου.
Στα φυσικά πρόσωπα μπορεί η διοίκηση να εφαρμόσει το άρθρο 28 παρ.2 του νόμου για την φορολογία εισοδήματος που λέει το εξής:
«Το εισόδημα φυσικών προσώπων, ανεξαρτήτως αν προέρχεται από άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, μπορεί επίσης να προσδιορίζεται με βάση κάθε διαθέσιμο στοιχείο ή έμμεσες μεθόδους ελέγχου σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, όταν το ποσό του δηλούμενου εισοδήματος δεν επαρκεί για την κάλυψη των προσωπικών δαπανών διαβίωσης ή σε περίπτωση που υπάρχει προσαύξηση περιουσίας η οποία δεν καλύπτεται από το δηλούμενο εισόδημα.»
Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου εφαρμόζονται σε περίπτωση πραγματικών δαπανών (ιδιωτικά σχολεία, αγορά ακινήτων κλπ) και όχι σε τεκμαρτές δαπάνες όπως είναι το τεκμήριο διαβίωσης που ισχύει σε σπίτια, αυτοκίνητα κλπ. Επίσης να τονίσουμε ότι θέλει αρκετή προσοχή όταν έχουμε εισοδήματα ή αποταμιεύσεις που προέρχονται από πωλήσεις μετοχών, δάνεια, κέρδη από λαχεία, δωρεές, πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων κλπ.
Έμμεσες τεχνικές ελέγχου : Τι σημαίνει και πως λειτουργεί.
Εδώ να πούμε ότι πάλι βάσει του άρθρο 28 παρ.1 του νόμου για την φορολογία εισοδήματος ισχύει το εξής :
«Το εισόδημα των φυσικών και νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων που ασκούν ή προκύπτει ότι ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα “μπορεί να” προσδιορίζεται “με βάση κάθε διαθέσιμο στοιχείο” ή με έμμεσες μεθόδους ελέγχου κατά τις ειδικότερες προβλέψεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας στις ακόλουθες περιπτώσεις:
“α) όταν τα λογιστικά αρχεία δεν τηρούνται ή οι οικονομικές καταστάσεις δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον νόμο για τα λογιστικά πρότυπα, ή
β) όταν τα φορολογικά στοιχεία ή τα λοιπά προβλεπόμενα σχετικά δικαιολογητικά δεν συντάσσονται σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, ή
γ) όταν τα λογιστικά αρχεία ή φορολογικά στοιχεία δεν προσκομίζονται στη Φορολογική Διοίκηση μετά από σχετική πρόσκληση.»
Επίσης με βάση των Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, που είναι ο νόμος που εφαρμόζεται όταν έχουμε ελέγχους, το άρθρο 27 αναφέρει :
«Η Φορολογική Διοίκηση δύναται να προβαίνει σε εκτιμώμενο, διορθωτικό ή προληπτικό προσδιορισμό της φορολογητέας ύλης και με την εφαρμογή μιας ή περισσοτέρων από τις κατωτέρω τεχνικές ελέγχου:
α) της αρχής των αναλογιών,
β) της ανάλυσης ρευστότητας του φορολογούμενου,
γ) της καθαρής θέσης του φορολογούμενου,
δ) της σχέσης της τιμής πώλησης προς το συνολικό όγκο κύκλου εργασιών και
ε) του ύψους των τραπεζικών καταθέσεων και των δαπανών σε μετρητά.
Με τις ως άνω τεχνικές μπορούν να προσδιορίζονται τα φορολογητέα εισοδήματα των φορολογουμένων, τα ακαθάριστα έσοδα, οι εκροές και τα φορολογητέα κέρδη των υπόχρεων βάσει των γενικά παραδεκτών αρχών και τεχνικών της ελεγκτικής».
Άρα αυτό σημαίνει ότι η διοίκηση μπορεί με έμμεσες τεχνικές να προσδιορίζει τα εισοδήματα φυσικών αλλά και νομικών προσώπων όταν κρίνει ότι υπάρχει απόκρυψη φορολογητέας ύλης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει έναν φορολογούμενο σε πολύ δύσκολη θέση, και να κληθεί να πληρώσει επιπλέον φόρους και προσαυξήσεις για πιθανά εισοδήματα που του καταλογίζει η διοίκηση. Εδώ να τονίσουμε πως ένας ενδεχόμενος έλεγχος δεν είναι πάντα σίγουρο ότι θα καταλογίσει φόρους, αλλά πρέπει να υπάρξουν σωστοί χειρισμοί και καλή γνώση του αντικειμένου ώστε να αποφευχθούν υψηλότεροι φόροι και ανάγκη για πιθανή προσφυγή στην δικαιοσύνη.
Είναι γεγονός πως τα τελευταία χρόνια η ελεγκτικές αρχές (Εφορίες, Ελεγκτικά κέντρα, ΚΕΜΕΕΠ, ΚΕΦΟΜΕΠ) χρησιμοποιούν τις έμμεσες τεχνικές ελέγχου με μεγαλύτερη ευκολία οδηγώντας πολλές φορές τους φορολογούμενους σε προσφυγές στην διεύθυνση επίλυσης διαφορών ή στην δικαιοσύνη. Είναι σίγουρο πως κάποιες από τις προσφυγές θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί αν ο φορολογούμενος είχε συμβουλευτεί σωστά λογιστές που έχουν καλή γνώση του αντικειμένου.
Μετά την εφαρμογή των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων το 2014 και με την ΠΟΛ.1003/2014 που είναι η απόφαση που δίνει σημαντικές διευκρινίσεις για την εφαρμογή των ΕΛΠ θεωρώ πως πρέπει ο ελεγκτικός μηχανισμός να είναι πολύ πιο προσεκτικός στην επιλογή εφαρμογής έμμεσων τεχνικών ελέγχου καθώς υπάρχουν σαφείς οδηγίες που εξηγούν πότε πρέπει να εφαρμόζονται.
Στο άρθρο 5. των ΕΛΠ ορίζεται ότι :
«Η διοίκηση της οντότητας έχει την ευθύνη της τήρησης αξιόπιστου λογιστικού συστήματος και κατάλληλων λογιστικών αρχείων για τη σύνταξη των χρηματοοικονομικών καταστάσεων και άλλων πληροφοριών, σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του παρόντος νόμου ή, σύμφωνα με τα Δ.Π.Χ.Α., κατά περίπτωση. Το λογιστικό σύστημα και τα λογιστικά αρχεία εξετάζονται ως ενιαίο σύνολο και όχι αποσπασματικά τα επιμέρους συστατικά τους, σε ό,τι αφορά την αξιοπιστία και την καταλληλότητά τους για τους σκοπούς αυτού του νόμου»
Επίσης η απόφαση του ΣτΕ αριθ. 2305/2017 λέει ξεκάθαρα ότι
«Προκειμένου να γίνει νομίμως χρήση του εξωλογιστικού προσδιορισμού απαιτείται η φορολογική αρχή, φέρουσα κατά τούτο το βάρος απόδειξης, να βεβαιώσει ότι κατέβαλε προηγουμένως κάθε δυνατή προσπάθεια για τη διενέργεια του ελέγχου των βιβλίων και στοιχείων και ότι αυτός ήταν αδύνατος ή εξαιρετικώς δυσχερής».
Να πούμε κλείνοντας πως οι έμμεσες τεχνικές ελέγχου χρησιμοποιούν πολλές παραδοχές που δεν ισχύουν σε όλες τις περιπτώσεις και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα που είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν τον φορολογούμενο ή την επιχείρηση σε προσφυγές στην δικαιοσύνη καθώς είναι πιθανό να το ζητηθούν φόροι και προσαυξήσεις για εισοδήματα που δεν είχε πραγματικά. Για αυτό και η διοίκηση πρέπει πάντα να λαμβάνει υπόψη της και να εφαρμόζει την αρχή της αναλογικότητας και της χρηστής διοίκησης ώστε να μην νιώθουν φορολογούμενοι και επιχειρήσεις ότι αδικούνται και να αναγκάζονται σε προσφυγές στην δικαιοσύνη που δεν προσφέρουν ούτε στην διοίκηση ούτε στους φορολογούμενους.
Άρθρο του Χρήστου Τριανταφυλλόπουλου, Founder – CEO της Aegean Consulting
Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλές
